Zespół dworsko – parkowy w Żyrakowie
Opublikowano w dniu
Decyzja nr rej. A – 87 z dnia 07.06. 2004 r., wpisu dokonał Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu Delegatura w Rzeszowie.
Dwór w Żyrakowie został wzniesiony przed poł. XIX wieku. Około 1920 r. uległ gruntownej przebudowie. Murowany z cegły otynkowany, piętrowy, podpiwniczony. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy pomieszczenia, a znajdujące się tam wyposażenie zostało rozkradzione i zdewastowane. Następne lata oraz przeprowadzone remonty wpłynęły na pewne jego zmiany; zachowane pierwotne elementy architektoniczne sugerują etap przemian budowlanych i estetycznych. Budynek otrzymał charakter podmiejskiego dworu ziemiańskiego o dość skromnym wyglądzie, nieco podobny do miejskich budynków użyteczności publicznej. W jego najbliższym otoczeniu założono park krajobrazowy, z licznymi okazałymi egzemplarzami dębów, klonów, akacji. Park zachowany jest już tylko szczątkowo. Pierwszym właścicielem dworu był Witold Pieniążek. Przeprowadzono w 1946 roku parcelację obszaru rolnego należącego do dworu. Po II wojnie światowej budynek służył celom społecznym. Od 1946 – 1996 roku w budynku mieściła się Gromadzka Rada Narodowa oraz Urząd Gminy.
W następnych latach obiekt został przeznaczony dla mieszkańców wsi. Swoją działalność prowadziła Gminna Świetlica Profilaktyczno–Wychowawcza, Punkt konsultacyjny Związku Kombatantów Politycznych, Polskie Stronnictwo Ludowe, Ludowy Klub Sportowy w Żyrakowie a obecnie Koło Gospodyń Wiejskich. Dwór w Żyrakowie z pozostałościami dawnego założenia parkowego stanowi znaczący element lokalnego krajobrazu kulturowego. W latach 2016-2018 wykonywany był gruntowny remont dworu oraz parku w ramach projektu pn. „Utworzenie nowej atrakcji kulturalnej regionu w Gminie Żyraków” nr RPPK.04.04.00-18-0063/16 w ramach osi priorytetowej IV Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego, działania 4.4 Kultura Konkurs ogólny ze środków RPO WP na lata 2014-2020
