Konkurs Europejskie Drzewo Roku od 10 lat szuka w całej Europie drzew z najciekawszymi historiami. W internetowym głosowaniu decydujące nie jest piękno, rozmiary, czy też wiek, ale historia i związki drzew z ludźmi. W ten sposób organizatorzy zwracają uwagę społeczną na ciekawe, stare drzewa, jako ważne elementy dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, które powinniśmy cenić i chronić. W Polsce organizatorem konkursu Drzewo Roku jest Klub Gaja.
Drzewo Bzu czarnego w Rzeszowie, rośnie przy ul. Grodzisko 5 (boczna ul. Słowackiego) wśród bloków mieszkalnych. Pomimo, że jest tak piękne , wyjątkowe i cenne to nie jest pomnikiem przyrody. Ma imponujące wymiary – obwód pnia 125 cm, wysokość ok. 6 m. Dlatego jego udział w europejskim konkursie i zwycięstwo może przyczynić się do tego, że będzie ustanowiona ochrona prawna i właściwa opieka.
Jest pozostałością po byłych ogrodach zamku Lubomirskich. Na podstawie relacji ustnych, częściowo potwierdzonych źródłami historycznymi ustalono, że historia rzeszowskiego czarnego bzu może wiązać się z postacią Izabelli z książąt Czartoryskich księżnej Lubomirskiej, za której przyczyną w drugiej połowie XVIII wieku ogrody zamkowe zostały rozbudowane przez architekta Lubomirskich, Karola Henryka Wiedemanna. W ogrodach sadzono rodzime gatunki roślin i gatunki pochodzące z innych regionów Europy. Rezydencję Lubomirskich widzimy na planie Rzeszowa, wykonanym przez Wiedemanna w 1762 roku.
Należy też podkreślić, że bez czarny już przed wiekami był uważany przez narody słowiańskie i germańskie za święty dar natury. W mitologii bałtyjskiej czarny bez łączono z bogiem Puszkaitisem, bogiem płodów ziemi. Miał on zamieszkiwać pod jego gałęziami. Jego odpowiednikiem było bóstwo słowiańskie, znane jako Puscetus i również łączone z bzem. U Słowian czarny bez zbierano w Noc Świętojańską, co nadawało mu szczególnej mocy. Zebrany w tę noc uchodził za środek skuteczny na wszelkie choroby. Zarówno owoce, jak i kwiaty wykazują właściwości lecznicze. Owoce czarnego bzu zawierają między innymi pektyny, garbniki, glikozydy antocyjanowe, kwasy owocowe, a także duże ilości witaminy C i prowitaminy A. Można w nich znaleźć też składniki mineralne: glin, żelazo, potas, sód i wapń. Dzięki temu owoce czarnego bzu mają właściwości napotne, moczopędne, przeczyszczające i przeciwbólowe. Jagody czarnego bzu oczyszczają z toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii. Szczególnie polecane są osobom chorującym na reumatyzm czy stany zapalne skóry, stany zapalne żołądka i jelit, a także w rwie kulszowej i nerwobólach. Sok z jagód czarnego bzu polecany jest do picia. Także kwiaty czarnego bzu przejawiają liczne właściwości lecznicze. Zawierają flawonoidy, kwasy fenolowe, kwasy organiczne, sterole, garbniki, sole mineralne, triterpeny, dzięki czemu mają właściwości napotne, przeciwgorączkowe, moczopędne i przeciwzapalne.
W folklorze europejskim bez czarny wiązano z czarownicami. Jako taki miał ambiwalentną moc. Z jednej strony w gałęziach bzu miały mieszkać czarownice, które używały gałązek tej rośliny do sporządzania latających mioteł. Z drugiej strony, zasadzony na terenie gospodarstwa, miał przed czarownicami chronić. Pod żadnym pozorem nie należało sporządzać kołyski dziecka z drewna bzu czarnego, bo sprowadzało to na nie nieszczęście.
„Udział drzewa bzu czarnego w europejskim konkursie stanowi zaszczyt i jest niewątpliwym sukcesem miasta Rzeszowa. Bardzo się cieszę, że mieszkańcy innych krajów Europy dowiedzą się o naszym skarbie przyrodniczym i docenią jego piękno i wyjątkowość. Mam nadzieję, że sukces naszego drzewa przyczyni się do jego ochrony i profesjonalnej opieki”- mówi Halina Sikora, która zgłosiła go do konkursu krajowego. Nadałam mu imię Bronisław – dodaje – bo to staropolskie i symboliczne imię, które najlepiej oddaje losy i siłę naszego drzewa.
Głosy na Czarny Bez w Rzeszowie można oddawać przez cały luty 2020 r. na stronie https://www.treeoftheyear.org/vote